Dankzij de beschikbaarheid van data en rekencapaciteit, krijgen we steeds beter inzicht in hoe het scheepvaartsysteem functioneert, en waar ruimte is voor verbetering. Maar hoe zorg je dat je analysemethode flexibel genoeg blijft om zowel verdiepende als verbredende vragen te beantwoorden? Binnen dit onderzoek is specifiek gekeken naar vraagstukken rondom duurzaamheid en veiligheid van het scheepvaartsysteem.

Door met verschillende invalshoeken naar deze onderwerpen te kijken, wordt het mogelijk om op gestructureerde wijze data te analyseren met dezelfde aanpak en daarmee de juiste vragen te beantwoorden. Deze ‘perspectieven’ zijn:

1. Schaal. Hoe variëren prestaties van het scheepvaartsysteem, bijvoorbeeld doorstroming of uitstoot, in ruimtelijk opzicht? Dit kun je typisch op kaarten weergeven.
2. Condities. Hoe worden schepen beïnvloed door externe factoren zoals golven op zee of stroming op de rivier?
3. Gedrag. Welke beslissingen nemen de kapiteins over snelheid en de afstand tot andere schepen?
4. Afhankelijkheden. Hoe beïnvloeden schepen elkaar? Bijvoorbeeld in havengebieden of sluizen, waar schepen afhankelijk zijn van elkaars acties en hiermee de wachttijden en veiligheid beïnvloeden.

Door data volgens deze perspectieven slim te organiseren, kun je voor allerlei onderwerpen dezelfde aanpak hanteren. Op het gebied van duurzaamheid zijn de emissies van de binnenvaart op deze manier in kaart gebracht. Hierdoor kunnen we niet alleen op grote schaal (voor heel Nederland) zien waar grote emissiepieken zitten, maar we kunnen ook heel ver inzoomen, en de oorzaken van die pieken onderzoeken. Zo bleek dat binnenvaartschepen een groot deel van de totale CO₂-uitstoot veroorzaken wanneer zij vaart moeten terugnemen of wachten, bijvoorbeeld bij sluizen en bruggen. Dit is een belangrijk inzicht voor beslissingen rondom vergroening: betere afstemming rondom draaitijden van bruggen en sluizen en dieselelektrische aandrijving zijn kansrijke manieren om de CO₂-uitstoot te verlagen.

Ook op het gebied van veiligheid bieden de perspectieven houvast. Hier is gekeken naar de kansen op aandrijving van een schip tegen een windmolen op zee. Door de vier perspectieven te gebruiken, kunnen strategische keuzes worden onderbouwd over de afstand tussen vaargeulen en windparken of over het aantal noodsleephulpdiensten. Daarnaast kun je voor specifieke weerscondities bepalen hoe deze noodhulpschepen moeten worden gepositioneerd om zo effectief mogelijk te zijn.

Door data slim te structureren volgens de vier perspectieven kunnen we veel vragen beantwoorden over de scheepvaart, van overzicht tot detail.

Deze rubriek is geschreven door Solange van der Werff. Meer details over haar onderzoek lees je in twee recent gepubliceerde papers, download hier & hier. Solange is haar promotieonderzoek aan de TU Delft aan het afronden en verdedigt haar proefschrift op 2 oktober 2025. Het onderzoek vindt plaats binnen de afdeling Havens en Vaarwegen (Civiele Techniek) en wordt gefinancierd door SmartPort.

Bron: SmartPort Rubriek uit het Europoort Kringen magazine – juni editie