Is er nog een Tweede Maasvlakte nodig? Verkennend ruimte onderzoek toont noodzaak aan voor coherente samenwerking
De Rotterdamse haven staat voor een grote transitie om klimaatneutraal te worden in 2050. Het verkennende onderzoek schetst het beeld dat er ondanks een flinke afname in vraag naar fossiele brandstoffen, behoefte aan meer ruimte is. Deze ruimtelijke uitdaging vraagt om een geïnformeerde strategische aanpak voor nu en in de toekomst. Na een eerste kwalitatieve analyse van CIEP (eerste fase) is vanuit TNO een verkennend kwantitatief onderzoek (tweede fase) uitgevoerd om het ruimtevraagstuk van de energietransitie in kaart te brengen. Download het volledige rapport hier.
In de eerste fase van het onderzoek zijn toekomstbeelden en onzekerheden geschetst op basis van interviews met 15 industriële bedrijven in de Rotterdamse haven. In de tweede fase van dit onderzoek zijn een drietal ketenscenario’s in kaart gebracht. Deze scenario’s zijn gebaseerd op drie mogelijke hernieuwbare alternatieven voor het produceren van brandstoffen en chemische bouwstenen in 2050: biomassa (BIO), synthetisch(SYN) en afval (CYC). Een van de conclusies uit het onderzoek is de noodzaak van coherente samenwerking en strategische keuzes van de partijen in de haven als het gaat om de afschaling van de fossiele ketens en daarbij tijdig een evenredig aandeel aan ruimte vrij te maken. Coherentie in samenwerking is dus bepalend in de toekomst aangezien de ruimte schaars is en zonder deze coherentie lijkt er een gebied ter grootte van de Tweede Maasvlakte nodig te zijn om in ruimtebehoefte te voorzien. Gestructureerde inbreiding op huidige locaties en samenhang in de afbouw van fossiele ketens en versnelde realisatie van nieuwe ketens kan bijdragen aan de ruimtelijke inpassing in de haven van Rotterdam.
De analyse van verschillende routes en scenario’s die bijdragen aan de klimaatdoelstellingen van de Rotterdamse haven en die binnen de energietransitie gevolgd kunnen worden, heeft laten zien dat elk (coherent) scenario qua inpasbaarheid haar beperkingen kent:
BIO-scenario
Zo zou alleen het BIO-scenario, waarin vooral (houtige) biomassa de vraag vanuit het bio-cluster invult, in het meest optimistische geval ruimtelijk vrijwel ingepast kunnen worden (met nog steeds~200 ha tekort). Dit scenario gaat er echter vanuit dat er 2.600 PJ per jaar aan biomassa kan worden aangevoerd voor lokaal verbruik, wat ongeveer gelijk staat aan ruim zeven maal het huidige en toekomstige biomassa productiepotentieel in Nederland of 25% van het huidige Europese gebruik van biomassa voor energie en grondstoffen.
SYN-scenario
Om het SYN-scenario te realiseren, waarin vooral groene waterstof en afgevangen CO2 vanuit de lucht de vraag vanuit het synthetisch cluster invult, is zo’n 2.500 ha extra ruimte benodigd. Dit komt met name door de aanname dat de technologie die nodig is om benodigde koolstoffen uit de lucht te winnen (Direct Air Capture (DAC)) binnen het havengebied gerealiseerd wordt. Om dit ruimtebeslag te verminderen kan bijvoorbeeld gekozen worden om een groter deel van de benodigde waterstof en/of CO2 te importeren of alternatieve locaties voor DAC te zoeken.
CYC-scenario
Ook het CYC-scenario, waarin vooral (huishoudelijk) afval de vraag vanuit het circulair-cluster invult, vraagt veel extra ruimte, namelijk zo’n 900 ha. Om de input benodigd voor de verwachte omvang van brandstoffen/ energiedragers via deze keten te realiseren is een (huishoudelijke) afvalstroom nodig van 164 Mt per jaar. Een consequentie van de lage energiedichtheid van de (huishoudelijke) afvalstroom is dat veel ruimte nodig is voor de opslag van afval. Het is echter de vraag of er voldoende afval beschikbaar komt als de benodigde afvalstroom vergeleken wordt met de ruim 7 Mt afval die nu jaarlijks in de Nederlandse afvalverbrandingsinstallaties (AVI’s) verwerkt wordt.
De bovenstaande scenario’s schetsen de uithoeken van mogelijke ontwikkelpaden binnen de energietransitie. Het onderzoek laat zien dat ruimte een belangrijke factor is in de energietransitie in de Rotterdamse haven.
Combinaties van de ketenmodellen bieden echter kansen voor synergiën in energie-en grondstofstromen én ruimtelijke inpassing. Daarnaast zijn aannemelijke ontwikkelingen van aanvoerstromen van grondstoffen of intermediates, en vraagontwikkeling in het achterland belangrijke aandachtspunten voor verder onderzoek in het kader van dit ruimtevraagstuk. In het onderzoek zijn bovendien beperkingen vanuit milieu-en geluidsruimte en veiligheidscontouren nog niet aan bod gekomen
SmartPort Summit
Het onderwerp ruimte voor transitie vormt op 11 november het thema van de jaarlijkse SmartPort Summit, een event waar het havenbedrijfsleven samenkomt met de wetenschap en de overheid. Om in 2030 en later de benodigde ruimte te kunnen bieden aan verduurzaming van het brandstofcluster in de haven moet nu al ingezet worden op een strategie; inzetten op krimpen van activiteiten en/of beperkt of omvangrijk uitbreiden van ruimte i.c.m. verduurzaming van processen. Samen met de triple helix wordt aan de hand van serious gaming geëxperimenteerd met de mogelijkheden en een beeld gevormd van de gevolgen voorde haven van 2050.
Vragen? Neem contact op met SmartPort tel. 0104020338
