Wat gaan internationale handelsverhoudingen betekenen voor productie, handel en gebruik van waterstof in het ARRRA–cluster? 

De energietransitie vergt grote infrastructurele investeringen voor een duurzame toekomst op de lange termijn. Hoe kunnen we omgaan met geopolitieke ontwikkelingen in onze meerjarenplannen? De Russische inval in Oekraïne, de stijging van de brandstofprijzen en de Covid19-pandemie maakten duidelijk hoe kwetsbaar de schakel van de internationale handel is. Het is onverstandig afhankelijk te zijn van één handelspartner of productielijn.  

Maar hoe kunnen we dan wél verstandig investeren als het gaat om de ontwikkeling van de waterstofmarkt? Wat gaan verschillende ontwikkelingen in de wereldhandel betekenen voor de producenten, de invoer en het gebruik van waterstof in de het ARRRA-cluster tussen 2025 en 2040? 

Research 

Wetenschappers van DRIFT, CIEP, Erasmus UPT en de TU Delft hebben vier toekomstscenario’s geformuleerd voor de wereld in 2040. De scenario’s zijn gebaseerd op de sociale, economische, omgevings-, politieke en technische aspecten die van invloed zijn op de ontwikkeling en implementatie van waterstof in de energiemix van het ARRRA–cluster. Door die factoren in de scenario’s te plaatsen, komen de onderzoekers tot concrete investeringsadviezen voor bedrijven en overheidsorganisaties die op dit moment verstandig zijn ongeacht de waterstofmarktontwikkelingen 

4 Scenarios

Revival of the Rhineland Model:
in dit scenario is de sociale markteconomie van Noord-West Europa toonaangevend, de VS is de leidende economie in de wereld. Klimaatadaptatie is belangrijk, maar energiezekerheid en een sterke economie nóg belangrijker in beleidsbeslissingen. De vraag naar duurzame, betaalbare brandstof komt op dreef vanaf 2030. Waterstof is in dit scenario vooral voor industrieën met een hoog brandstofverbruik. De waardeketen zal weinig ontwikkeling en variatie doormaken. In dit scenario blijft de energiezekerheid laag, vanwege het grote aandeel van import. Klimaatneutraal zal de regio pas zijn tussen 2060 en 2070.  

The Right of Sun Tzu:
In dit scenario wordt China de wereldleider en zal rond 2040 duidelijk zijn dat de VS niet langer leidend is in de wereldhandel. Het verdeelt de EU in 2 blokken: het nog op Amerika gerichte Noordwest-Europa tegenover Zuid- en Zuidoost-Europa, dat meer op China zal inzetten. De afbouw van fossiele verbranding heeft in dit scenario geen topprioriteit. Onder de Chinezen zal de wereld naar CO2-neutraliteit bewegen na 2040. De markt gaat voor energiezekerheid, maar innovaties en de implementatie van nieuwe technieken kunnen door China dwingend worden opgelegd. Ook in dit scenario is waterstof alleen iets voor de grote industrieën; meestal regionaal geproduceerd. Klimaatneutraal wordt Europa pas na 2050.  

Europe’s Eureka:
Europe’s Eureka gaat uit van een zeer open wereldmarkt en diplomatieke successen over de noodzaak van CO2-neutraliteit. De EU lost de energiecrisis van 2022 op door meteen op te schakelen naar duurzame energie. Grondstoffen en technologie zijn volop verkrijgbaar: de markt wordt gedreven door duurzaamheid als waarde. Vanaf 2030 kent de energiemarkt een exponentiële groei richting klimaatneutraliteit. Waterstoftechnologie zal veel breder toegepast worden dan alleen in de zware industrie: stroomvoorziening, transport, mobiliteit en de bebouwde omgeving zullen ook gebruikmaken van waterstof. Er zal lokaal ruim geproduceerd worden, maar er is ook veel internationale handel, ook in technologie. De energiezekerheid is hoog, innovaties zullen de kosten verlagen en klimaatneutraliteit zal rond 2050 behaald zijn.  

Broken Bridges:
Broken Bridges is een scenario met weinig internationale samenwerking. Landen hebben hun handen vol aan binnenlandse problemen. Europa valt uit elkaar. De VS krijgt weer een rechtse regering, die weinig heeft met Europese handels- of veiligheidsbelangen. Europa ziet zich gedwongen alsnog te onderhandelen met Rusland over energie en veiligheid, verliest haar voortrekkersrol bij de klimaatdiplomatie en krijgt het verwijt aan ‘groen kolonialisme’ te doen. Alleen de zware industrie in Europa gebruikt waterstof, maar die industrie wordt steeds kleiner. De waterstof wordt lokaal geproduceerd, er is nauwelijks sprake van ontwikkelingen in groene waterstoftoepassingen. Streven naar duurzaamheid kost overheden te veel geld. Tot 2040 is er energieonzekerheid. Het ARRRA-cluster bereikt rond 2050 CO2-neutraliteit, voornamelijk door het verdwijnen van de Europese industrie. 

Recommendations

Gebaseerd op de 4 scenario’s komen de onderzoekers tot concrete aanbevelingen voor actoren in het Rotterdams haven-industrieel cluster wie nu verstandig wil investeren in waterstof: 

1. Breid de regionale productie van hernieuwbare energie en waterstof flink uit. In alle scenario’s is energiezekerheid immers een belangrijke factor. 

2. Zorg voor diversiteit van toeleveranciers, energiebronnen en vormen van toevoer. Dat maakt je minder afhankelijk van verstoringen in de wereldmarkt. De Trans-Atlantische ketens en Zuid-Europa lijken het minst risicovol, en goede relaties in het Midden-Oosten en Noordelijk Afrika zijn ook verstandig. 

3. Investeer in keuzemogelijkheden en multifunctionaliteit. Als havens, overslagterreinen, opslag, infrastructuur en installaties voor verschillende vormen van brandstof en energie te gebruiken zijn, verkleint dat de risico’s. Niet alle eieren in één mandje!

4. Investeer in back-up en voorraadmogelijkheden: zorg voor een strategische energiereserve, maar ook voor voldoende pijpleidingen en installaties die niet de hele tijd optimaal in gebruik zijn, zodat je snel kunt omschakelen.

5. Maak vaart met circulariteit: daarmee verlaag je de externe afhankelijkheid. Bijvoorbeeld door nieuwe bedrijven aan te trekken of gezamenlijk te investeren in mogelijkheden voor hergebruik binnen de eigen regio.  

Twee aanbevelingen zijn specifiek voor bepaalde scenario’s: 

1. Vervang de huidige grijze waterstof in de chemische industrie door koolstofarme tot koolstofvrije waterstof. Dat overtuigt andere sectoren om ook met waterstof te gaan werken en het is zelfbehoud voor de industrie binnen het ARRRA-cluster. 

2. Investeer in strategische stoffen en bronnen voor de transitie naar waterstof: denk aan materialen, technologie en specialisten in het veld. In de scenario’s The Right of Sun Tzu en Broken Bridges zal de regering diplomatieke en handelsinvesteringen moeten doen in landen die belangrijke grondstoffen produceren voor onze waterstoftransitie.

3. Werk slim samen met andere havengebieden in het ARRRA-cluster voor de gehele waterstofketen. In het Right of Sun Tzu en Europe’s Eureka-scenario kan een goede samenwerking de ARRRA-regio’s aanzienlijk minder kwetsbaar maken. Denk hierbij aan data delen en technologie ontwikkelen en implementeren. Specialismen voor verschillende havens zijn daarbij ook een goed idee. 

Challenges 

Hoe we nú verstandig kunnen investeren als het gaat om de rol van waterstof in de energietransitie blijft een uitdaging. Ondanks de onzekerheid over internationale handelsverhoudingen, staan we nú voor grote investeringen voor de energietransitie en waterstofeconomie in Nederland en Noordwest-Europa. De toekomstscenario’s kunnen helpen om op een gestructureerde manier om te gaan met de onzekerheden in de energietransitie. 

Partners 

DRIFT, Erasmus UPT, TU Delft, CIEP, SmartPort, Havenbedrijf Rotterdam, Provincie Zuid-Holland, Resilient Delta, het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, BP, Deltalinqs, Gemeente Rotterdam, Shell, VARO Energy en Vopak. 

Looptijd

2022-2023

Dit project is onderdeel van de roadmap Smart Energy & Industry. Voor meer informatie over dit project of deze roadmap, neem contact met ons op.