In Rotterdam zoeken we continu naar antwoord op de vraag hoe de haven slimmer, efficiënter, beter en duurzamer kan. Hoe pakken partners in de haven dat aan, waarom en wat hadden ze zelf slimmer kunnen doen?
SmartPort is een neutraal kennisplatform, initieert en financiert wetenschappelijk innovatief onderzoek en verspreidt kennis. Doel is het versnellen van innovaties in de Rotterdamse haven. Elisabeth van Opstall is directeur. ‘Na meer dan 10 jaar werkzaam te zijn geweest als fiscalist, concludeerde ik dat ik geen specialist ben maar wel inhoudelijk verschrikkelijk nieuwsgierig. Toen ben ik als consultant aan de slag gegaan om in meerdere ‘keukens’ een kijkje te kunnen nemen. In 2014 maakte ik kennis met de havenwereld onder meer vanuit de onderwerpen LNG en duurzame binnenvaart. De Rotterdamse haven heeft een magische aantrekkingskracht. Met zijn robuustheid, het dag en nacht doorgaan en de aanpakkersmentaliteit. Mijn van oorsprong Twentse nuchterheid past daar goed bij. Daarnaast vind ik het belangrijk om met vraagstukken over de toekomst bezig te zijn. Dat komt mooi samen bij SmartPort, waar ik nu bijna twee jaar werk.
‘Als haven kun je niet afwachten tot het georganiseerd wordt, dan zet je jezelf buiten spel.’
Elisabeth van Opstall, directeur SmartPort
Met SmartPort onderzoeken we hoe we de haven op het gebied van logistiek, infrastructuur, energie en industrie toekomstbestendig kunnen maken. We doen dat vanuit de vraagstelling van de bedrijven. Wij brengen de bedrijven in contact met de wetenschap, de kennisinstellingen, en de overheid. Bovendien zorgen we ervoor dat de wetenschappelijke kennis die we verzamelen vanuit deze onderzoeken niet alleen weer terugkomt bij deze samenwerkende bedrijven, maar voor alle bedrijven in de Rotterdamse haven toegankelijk is. Zo kunnen zij anticiperen en innoveren. Het onderzoek richt zich op de lange termijn prognoses, 2030 tot 2050. We kijken met name naar trends vanuit onder andere de energietransitie, digitalisering en automatisering en klimaatveranderingen.
Data is het nieuwe goud
Een slimme haven is een haven met visie, die integraal denkt en opereert, verder kijkt dan de eigen organisatie. Een haven met bedrijven die nieuwe verdienmodellen ontwikkelen. Digitalisering en automatisering vragen hier om en gaan een enorme impact hebben op processen en daarmee bedrijven. Daarbij heeft de partij die over de juiste data beschikt goud in handen. Als we een slimme haven willen worden, moeten we ervoor zorgen dat de data beschikbaar is vanuit de juiste neutrale partij en veilig en op de juiste manier gedeeld wordt. En dat de data gebruikt kan worden voor onderzoek en het versnellen van innovaties in bedrijfsprocessen en -producten.
Daar hebben we meteen een dilemma te pakken want de grote hamvraag is wie straks verantwoordelijk is voor het verzamelen en ter beschikking stellen van data. Als haven kun je niet afwachten tot het georganiseerd wordt, dan zet je jezelf buiten spel. Belangrijk is om nu te structureren wie data gaat organiseren en beheren. Naar mijn mening moet niet alleen een marktpartij aan het roer staan omdat commerciële belangen in dat geval voor gaan op het gemeenschappelijke belang. Ik denk dat hier een regierol ligt bij de onafhankelijke overheid of een combinatie van publieke en private partijen. Vanuit beschikbaarheid en veiligheid.
Gletsjers en bruggen
SmartPort kijkt verder dan de geografische grenzen van de Rotterdamse haven. Ketenactiviteiten van bedrijven in de Rotterdamse haven stoppen niet bij de havengrens. We hebben alle expertise in huis door onze banden met de onderzoeksinstituten en de marktpartijen. Toch zijn sommige projecten een zoektocht. Het is dan duidelijk dat een bepaalde ontwikkeling dichterbij komt en impact zal hebben. Niet morgen of volgend jaar, maar wel over tientallen jaren. Maar de meeste bedrijven ervaren bij een dergelijke termijn geen sense of urgency. Dan is het moeilijk om hen aan te haken op SmartPort onderzoek. Dat betekent dat een onderzoek dan niet van de grond komt. Van belang is dan om bij te sturen of het juiste moment af te wachten. Externe factoren kunnen hier een versnellende rol spelen.
‘Toch zijn sommige projecten een zoektocht. Het is dan duidelijk dat een bepaalde ontwikkeling dichterbij komt en impact zal hebben. Niet morgen of volgend jaar, maar wel over tientallen jaren. Maar de meeste bedrijven ervaren bij een dergelijke termijn geen sense of urgency.’
Elisabeth van Opstall, directeur SmartPort
Een voorbeeld is ons project ‘Klimaatverandering en de binnenvaart’. In 2017 was het idee om te onderzoeken wat de invloed was van de hoog- en laagwaterstanden door de klimaatverandering op de binnenvaart. Maar daar was onvoldoende animo voor bij de binnenvaartsector. Tót we in 2018 die warme, droge zomer kregen… Door laagwater kwam het transport naar het achterland onder druk te staan. Minder volume lading met hogere tarieven. Inmiddels wordt het onderzoek nu wel omarmd door marktpartijen. Met voorspellingen kan je gaan anticiperen. Van belang is natuurlijk dat voorspellingen betrouwbaar zijn.
Je gaat het pas zien als je het doorhebt
Denk bijvoorbeeld eens na over hoe de Rijn er over 50 jaar uitziet. Het water in de Rijn ontstaat voor een deel door het smelten van gletsjers. Feit is dat gletsjers aan het afnemen zijn. Stel dat er een stuk minder gletsjers zijn, dan wordt de waterstand in rivieren afhankelijk van afgevoerd regenwater. In Rotterdam zitten we aan het einde van de vaarweg. Hoe ga je daarmee om, zijn er meer stuwen of sluizen nodig, een ander type schepen dat minder diep vaart, hogere bruggen, een diepere vaarweg? Vragen die ook belangrijk zijn voor onder meer Rijkswaterstaat maar waar nog nauwelijks over wordt nagedacht. De mitigerende maatregelen, maatregelen die negatieve effecten verminderen of wegnemen, vragen een internationale aanpak en duren tientallen jaren. Dan moet je nu wel beginnen met onderzoeken. Je gaat het pas zien als je het doorhebt.’
