De Coronacrisis is een brede maatschappelijke crisis met humanitaire, economische, financiële en politieke gevolgen. Daarmee raakt zij ook de haven van Rotterdam, die een vitale functie heeft voor de regio, voor Nederland en voor Europa met een toegevoegde waarde van € 45,6 miljard (6,2% van het Nederlands bruto binnenlands product) en 385 duizend arbeidsplaatsen. In de afgelopen twee maanden is door Erasmus UPT in opdracht van SmartPort en in samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam, Hutchisonports ECT Rotterdam en Vopak, een quick scan uitgevoerd naar de impact op lange termijn van deze crisis op de haven. Onder leiding van Dr. Larissa van der Lugt en Dr. Bart Kuipers zijn antwoorden gezocht op de centrale vraag is: op welke wijzen gaat deze Coronacrisis de ontwikkeling van de Rotterdamse haven op de lange termijn mogelijk beïnvloeden? De conclusies van deze quick scan bieden lange termijn inzichten van de impact van deze crisis en de mogelijke kansen voor een versnelling van het herstel van de Rotterdamse haven.

De haven
De ongekend hoge directe impact van de Coronacrisis (de eerste fase) op de economie en wereldhandel (hoger dan de directe impact van de financiële crisis) heeft tot een substantiële terugval in lading geleid, in het eerste half jaar met 9,1% t.o.v. het eerste en tweede kwartaal van 2019. Uit de eerdere crisis leren we dat de ladingontwikkeling als gevolg van een economische crisis wel weer snel kan herstellen. De industrie heeft in voorgaande crisis duidelijk meer hersteltijdtijd nodig gehad, zo’n 5 tot 7 jaar. Operationeel is de haven in staat gebleken goed te kunnen blijven functioneren. Na wat operationele verstoringen in het allereerste begin is de dienstverlening onder de gewijzigde omstandigheden op niveau gebleven, zowel in de haven als in de achterlandnetwerken. Het belang van een goed verbonden clusterstructuur met een actief Havenbedrijf, organisaties als Deltalinqs en andere vertegenwoordigers van het havenbedrijfsleven, en uiteraard de bedrijven, is hierbij cruciaal gebleken. Deze ketenbrede interactie is onderscheidend voor Rotterdam.

Een gedeelde conclusie is dat de crisis vooral de al bestaande trends beïnvloedt. De belangrijkste al geïdentificeerde trends voor de Rotterdamse haven zijn:

• energietransitie en omvorming naar circulaire economie
• digitalisering in ketens en processen
• herstructurering van supply chains: deglobalisering: re- en near-shoring

Deze in een context van geopolitieke verschuivingen en spanningen en een steeds zichtbaarder effect van klimaatverandering.

Paul Ham (General manager Business Development ECT): ‘Het is belangrijk voor ECT om te zien dat door Covid-19 op de lange termijn vooral bestaande logistieke trends worden versneld. Door investeren en samenwerken met grote en kleine partijen in de keten en overheden kunnen we onze Nederlandse logistieke positie in de global supply chain niet alleen behouden, maar ook versterken en uitbouwen.’  

Conclusies
Voor de langere termijn heeft de quick scan een veelheid aan mogelijke structurele gevolgen geïnventariseerd. Samenvattende conclusies zijn;

1. De wereldwijde verwachte recessie zorgt voor lagere economische groei en wereldhandel, hetgeen zich vertaalt in structureel lagere volumes van goederenstromen door de haven. Dit wordt nog versterkt door grotere geopolitieke spanningen.
2. Een deel van de bedrijven zal minder complexe, kortere en meer weerbare ketens gaan invoeren, re- en nearshoring richting Europa zal blijven doorzetten, terwijl China dominant blijft in de mondiale waardeketen. Een verdere afvlakking van de groei van deepsea en sterkere groei van short-sea als gevolg hiervan wordt verwacht.
3. De opkomst van e-commerce is een tegenkracht en levert juist meer deepsea containerstromen op. Kortere levertijden en opkomst van mondiale e-commerce bedrijven vragen daarbij om meer warehouse capaciteit, dit kan zowel nabij de haven als in het achterland zijn.
4. Versterking van de digitaliseringstrend in supply chains; zichtbaarheid is cruciaal gebleken, en ook goede data-analyse, automatisering en robotisering tonen bij uitstek hun waarde bij heftige verstoringen zoals bij deze pandemie.
5. Bedrijven in het havenindustrieel cluster stellen investeringen uit wegens structureel lagere inkomsten en wachten mogelijk met nieuwe, duurzame initiatieven. Dit zet dan de energie transitie structureel op een aantal jaren achterstand.
6. Overheden geven wel aan extra te investeren in herstel en ook verduurzaming. Het is de vraag of dit voldoende bijdraagt aan de Rotterdamse concurrentiepositie als investeringslokatie voor bestaande en nieuwe industrie.

Mogelijke tegenstelling en belangrijke rol overheid
Aan de ene kant leiden de maatschappelijke implicaties van Corona (meer vraag om duurzaam, lokaal, betrouwbaar, veilig) tot hogere kostenstructuren en hogere investeringen, aan de andere kant legt de recessie, die volgt op de Corona-crisis, een druk op investeringen en druk op kosten die consumenten en bedrijven willen (en kunnen) betalen. Hier ligt het grote belang van de rol van de overheid, in samenwerking met het bedrijfsleven:

1. in het ondersteunen van personen en bedrijven om economisch herstel op duurzame wijze te bevorderen,
2. in het versterken van de concurrentiepositie van NL en Rotterdam voor het aantrekken en behouden van investeringen,
3. in het versnellen van de ontwikkeling van nieuwe, meer duurzame businessmodellen, zowel in supply chains als in de energie-industrie
4. in het versnellen van de de energietransitie.

Marcel van de Kar (Commercial Director / Director New Energies VOPAK): ‘Dit onderzoek laat ons het belang zien van overheidsinvesteringen om de concurrentiepositie van Nederland te verbeteren en tegelijk stappen te zetten in de verduurzaming van de industrie: “investeren in tijden van crisis draagt bij aan een spoedig herstel.”

Versnellingskansen energietransitie
Dit is al te zien in het havenindustrieel complex dat grotendeels uit energie en chemie bestaat. De geplande investeringen in duurzame energie zijn door de Coronacrisis wereldwijd met 20% teruggebracht, en de investeringen in het elektriciteitsnetwerk met 10%. (NB de investeringen in de olie- en gassector zijn wel met 35% teruggebracht, de investeringen in schaliegas zelfs met 50%) (EIA, 2020). Nederland blijft echter vasthouden aan het klimaatakkoord en de Green Deal, aan de SDE++-subsidies, maar ook aan verdere versterking van de industrie zoals onder meer gesteld in het recent verschenen TIKI-rapport (Taskforce Infrastructuur Klimaatakkoord Infrstructuur). Ook het Havenbedrijf Rotterdam heeft hier een sterk stimulerende rol richting de regering uitgesproken om juist met deze duurzame en innovatieve projecten de klimaatdoelstellingen te halen en de economie en de haven te versterken. De aankondiging van Shell, tijdens corona, voor de aanleg van een waterstoffabriek op de Maasvlakte 2 zorgt ook voor verdere versnelling van de energietransitie.

Gezamenlijke actie voor herstel nodig
Voor het havenbedrijfsleven geven de inhoud en conclusies van deze quick scan richtlijnen voor het monitoren van de gevolgen en bieden daarmee kansen voor tijdige bijsturing van de strategische keuzes. Verdere digitalisering, samenwerking en het gezamenlijk blijven voeren van de juiste discussies zijn cruciaal voor het stimuleren van een gezamenlijk herstel. Gebeurt dit laatste niet voldoende en blijft daarbij de eerder geschetste tegenstelling bestaan, dan zal dat een positief groeipad na Corona belemmeren.

Elisabeth van Opstall (Directeur SmartPort): ‘Dit onderzoek laat heel duidelijk de gezamenlijke opgave zien in de energietransitie: de overheid moet schouder aan schouder te werk gaan met het haven-industrieel cluster om ondanks Corona, de Parijs-doelstellingen te halen. 

Aanpak
De quick scan is uitgevoerd door gedurende de afgelopen maanden een veelheid aan informatie, rapporten en data van bijv. OECD, IMF, WTO, Unctad, Eurostat CPB, CBS, maar ook van sector-organisaties, financiële instellingen, kennisinstellingen en consultants te analyseren. Daarnaast zijn veertien experts geraadpleegd.

Vervolg
Naast de vele inzichten van deze quick scan over de mogelijke impact van de coronapandemie, zijn er ook nog veel vragen en onzekerheden. Kansen zijn er volop om de structurele gevolgen op lange termijn met nog meer zekerheid te kunnen bepalen. Op basis van nieuwe ontwikkelingen en inzichten kunnen de komende periode doordachte scenario’s voor de mogelijke gevolgen verder worden uitgewerkt en kan het handelingsperspectief verder worden ingevuld. Deze quick scan heeft daarvoor de basis gelegd. Download hier het rapport.

Einde bericht.

———————————————————————————————————————————————————–

Noot voor de redactie
SmartPort
SmartPort vormt het kennisplatform, stimuleert allianties, financiert wetenschappelijk innovatief onderzoek en zorgt voor openbare kennisdisseminatie. Doel is het versnellen van innovaties in de transitie van de Rotterdamse haven. SmartPort is een not for profit samenwerkingsverband van Havenbedrijf Rotterdam, Deltalinqs en gemeente Rotterdam met de Erasmus Universiteit, Technische Universiteit Delft, TNO, Deltares en Marin – www.smartport.nl

Meer informatie;
Joan van Winsen – SmartPort – tel. 010-4020338 – joan.van.winsen@smartport.nl